Azize Hanneh Kilisesi - Selahiyye Medresesi

Aziz Hannah Kilisesi veya daha öncesinde Salahiye Okulu adıyla Şafii fıkhı medresesi olarak bilinen yapı Mücahid Yolu'nun kuzey tarafında Esbat kapısının yaklaşık yirmi metre batısında yer almaktadır. İbadet günlerihariç haftanın her günü 12.00-14.00 saatleri hariç ziyarete açıktır. Turistler için ücretli olan ziyaret yerli ziyaretçilerin ücretsizdir. Girişe birkaç adım mesafedeki yeşilliklerle süslenmiş bahçede, Beyaz Babalar Tarikatı'nın kurucusu Peder Lavigerie'nin bir heykeli bulunur. Bu bahçe, Franklar döneminde kurulan rahibeler manastırının yerine yapılmıştır.

Kilisenin Şafii fıkhı okuluna dönüşmesi

Frankların Kudüs'ten çıkarılmasından sonra, 588/1192 yılında Aziz Hannah kilisesi Sultan Salahaddin Eyyubi tarafından Salahiye okulu olarak bilinen bir Şafii İslam hukuku okuluna dönüştürülmüştür. Salahiye okulu kuruluşundan 1856'ya kadar Kudüs'ün en ünlü ve önemli okullarından biri olmuştur. Osmanlı Padişahı Abdülmecit, 1856 yılında Kırım Savaşı'ndaki destekleri nedeniyle Osmanlı İmparatorluğu'nun Fransa'ya teşekkürü mahiyetinde binayı Fransa İmparatoru III. Napolyon'a bağışlamıştır.Oldukça zengin vakıf gelirlerine sahip olan okul devrin en meşhur âlimlerinin ders verdiği önemli bir eğitim merkezi olmuştur.

Frenk kilisesi bahçenin kuzeyinde bulunmaktadır. Ortadaki ana girişin güneyinde yer alan ve kilisenin kuzey cephesindeki açık bir kapıdan içeri girilmektedir. Kiliseye girmeden önce eski kiliseden ve sonrasında Şafii fıkhı okulundan kalan kalıntılar görülebilir. Bu kalıntılarda, Eyyubi nesih yazısıyla yazılmış (144 cm x 50 cm) ebatlarında bir levha dikkati çeker. Beş satırdan oluşan metin aşağıdaki gibidir;

Rahman ve Rahim olan Allah’ın adıyla. Sahip olduğunuz tüm nimetler Allah’tandır. Bu mübarek medrese efendimiz muzaffer melik, din ve dünyanın salahı, İslam ve Müslümanların sultanı ve müminlerin emiri Ebu-l muzaffer Yusuf bin Eyyub bin Şadi tarafından beş yüz seksen sekiz yılında vakfedilmiştir. Allah yardımcılarını aziz eylesin. Dünya ve ahiret hayırlarını ve İmam Muhammed bin İdris el-Şafii –Allah ondan razı olsun- hazretlerinin mezhep ulemasını toplasın.

Kilisenin iç özellikleri

Kilisenin içi, en genişi ortada olan üç koridordan oluşandikdörtgen bir plandan oluşmaktadır. Kilise bu şekliyle Bazilika özelliğindedir. Kilisenin zemini mermer döşelidir. Tavanı, Gotik kemerlerle desteklenen kesişen tonozlardan yapılmıştır. Bunlar da bir grup dikdörtgen taş sütuna dayanmaktadır. Sunağın bulunduğu kilisenin apsisinin tavanı, devasa kemerlerle desteklenen sığ yarım daire kubbe ile örtülmüştür. Kilisenin Aziz Benedict'in etkisi nedeniyle çok az süslü olduğu gözlemlenmektedir. Neredeyse tek dekoratif unsur 1954'te Philip Kepplin tarafından yapılan yontularak süslenen sunaktan ibarettir. Hıristiyan inancına göre, Mesih'in doğumundan ve çarmıhtan indirilmesinden sonra Meryem'in Mesih'i kucaklamasından sahneler tasvir etmektedir.İkinci dekorasyon ise bazı sütun başlıklarında yer almaktadır. Sütunlarda Aziz Luka'nın sembolü olan boğa başı yer almaktadır. Aziz Matthew'u simgeleyen bir insanın üst yarısı heykeli de bulunur. Bunların yanında diğer bazı tamamlanmamış sütun başlıkları bulunmaktadır.

Kilise mağarası

Aziz Hannah Kilisesinde doğal bir mağara bulunmaktadır. Şu an modern bir taş kubbe ile örtülmüştür ve önünde küçük bir sunak vardır.Bu mağara, Doğu Hıristiyan inancına göre İsa'nın Annesi Meryem'in doğumunun gerçekleştiği yerdir. Mağaranın üzerine, bugün gördüğümüz kiliseyi Franklar inşa etmiştir. Bu odanın önünde Meryem'in doğumunun simgelendiği bir oda yer almaktadır.

Civardaki tarihi kazı kalıntıları

Kazılar, mühendis Moss Mauss'un gözetiminde 1871'de başlamış, görevli din adamlarının katılımı ve gözetimi ile uzun yıllar sürmüş 1957'de tamamlanıp sona ermiştir. Arkeolojik kazılar iki havza havuzunu ve onları ayıran seddi ortaya çıkarmıştır. Roma kuyuları, tıp tapınağının kalıntıları, Bizans kilisesinin kalıntıları, küçük Frenk kilisesinin apsisi, bir kısmı kuyularda kullanılmış bir grup mağara veEmevi dönemine kadar uzanana mozaik zeminler bu kazılarda ortaya çıkmıştır. Çanak çömlek ve madeni para parçaları, bulundukları bölgelerin tarihlendirilmesine yardımcı olmuştur.